Thomas More

[Siyabend]

İngiliz düşünür More, yeni bir toplum öneren Utopia adlı yapıtın sahibidir. Din ve hukuk öğrenimi gördü. 1504’te İngiliz Parlamentosu’na girdi. Kral VIII. Henry’nin ilgisini çekti. 1514’te kendisine soyluluk sanı verildikten sonra çeşitli dış temsilciliklere görevli olarak gitti. Bir süre sonra Kral’ın özel danışmanlığına atandı.

VIII. Henry’nin eşini boşayıp bir başkasıyla evlenme isteği, Katolik kurallara aykırı olduğundan Papalık karşı çıktı. 1534’te Kral, İngiliz Kilisesi’ni Papalık’tan ayırarak kendisini onun başına geçiren bir yasayı Parlamento’dan geçirtti. Yasaya göre, bu yeni niteliğiyle Kral’a bağlılık andı içilmesi gerekiyordu. Ant içmeye karşı çıkan More’un ihanet suçlamasıyla başı kesildi.

Thomas More, temel düşüncelerini sergilediği Utopia adlı yapıtında, güney yarıküredeki Utopia adasında, beş yıl kalan bir denizcinin ağzından bu ada insanlarının yaşam ve toplum biçimlerini anlatır. Utopialılarda başarının başlıca gizi, eşitliğin tam olarak sağlanmasındadır. Bu da özel mülkiyetin kaldırılması ile mümkündür.

Utopia’da o çağ İngilteresi’nde görülen toplumsal sorunlardan hiçbiri kalmamıştır. Mülkiyette ortaklığa geçince, yoksulluk giderilmiş ve yaşam düzeylerindeki dengesizliklerin yarattığı ahlâk düşüklükleri de ortadan kalkmıştır. Utopia’da hırsızlık ve başka suçları işleyenler cezalandırılmak yerine toplumda kimsenin yapmak istemediği işlerde çalıştırılır.

Utopia üzerinde, hepsi de eş düzene göre kurulmuş elli beş kent bulunur. Evlerin kapısında kilit yoktur. Her kent tarımsal açıdan kendine yeter bir biçimde örgütlenmiştir. Her yurttaş belirli bir süre çiftlik işlerinde çalışmaktadır. Günlük çalışma süresi altı saattir. Bunun dışında insanlar boş durmaz, okur ve halka açık derslere katılabilirler. Evlenme, belirli bir yaşta ve belirli kurallara göre gerçekleşir. Bunun dışına çıkmak yasaktır.

Özel yetenek gösteren kimi kişiler, çiftliklerde çalıştırılmaz, onlara kendilerini öğrenime verme olanağı sağlanır. Yöneticiler bunlar arasından seçilir. More’un ‘Utopia’sı kendi türünde, ideal devlet yapıları betimleyen kitapların yazılmasına yol açmıştır. Bacon’un Yeni Atlantis, Campanella’nın Güneş Devleti, bu tür yapıtlardandır. Ütopya kavramı da More’un yapıtına verdiği addan kaynaklanmıştır.