Denis Diderot

[Siyabend]

Fransız yazar ve filozofu (1713-1784).



Langres'li, varlıklı bir küçük kentsoylu aileden gelen Diderot, Paris'te parlak bir öğrenim yaptıktan sonra, babasının bıçakçı dükkânının başına geçecek yerde, edebiyat mesleğine atıldı. Son derece zeki, doymak bilmez bir meraka sahip olduğundan, her konuyla ilgilendi ve romanda da, tiyatroda da, edebi eleştiride de aynı derecede yetenekli olduğunu gösterdi. Gazeteci ve sanat eleştirmeni oldu ve birçok makalesinde büyük resim sergilerini anlattı: Salonlar. Ayrıntılı tanımlamalarıyla, bir tabloyu canlandırmağa, ışığını ve renklerini vermeğe çalıştı. Bu makalelerin ilgi çekici üslûbu, Alman yazarı Goethe'nin gözlerini kamaştırmıştı.

Ama özellikle, bu sözcüğe XVIII. yy.da verilen anlamıyla, bir filozoftu. Cüretli, yeni ve cömert fikirlere susamış bir düşünür olarak, çağının temel sayılan verilerini yeniden söz konusu etmekten çekinmedi: din, aile, monarşik toplum gibi. Körler Üstüne Mektuplar'da ortaya attığı karşıt görüşleri, Voltaire tarafından çok beğenilmekle birlikte, Vincennes'de de üç ay hapsedilmesine yol açtı. Birçok bilimsel makale kaleme almıştır, dinsiz ilk maddeci düşünürlerden sayılır.

Diderot, kendisine haksız veya modası geçmiş görünen şeyleri eleştirmekle yetinmedi; yapıcı çözümler önermeğe de gayret etti. 1750'de, dostu d'Alembert ile, büyük bir Ansiklopedi yayımlamağa girişti ve ömrünün yirmi yılını buna adamakla birlikte, edebi verimini de ihmal etmedi. Ama eserlerinin çoğu, ancak ölümünden sonra yayımlandı.

Diderot'un bir felsefe öğretisi yoktur. Eserleri arasında en kalıcı olanlar romanları ve özellikle de «Rameau'nun Yeğeni»dir. Tiyatro oyunları orta değerde, ama tiyatro kuramı önemlidir.

Bu oldukça şaşırtıcı, çok yönlü yeteneklere sahip kişi, Fransız XVIII. yy. ın en «modern» yazarlarından biridir.

ESERLERİ

Sır Tutmayan Mücevherler, Gayrımeşru Oğul, Aile Babası, Rahibe, Kaderci Jacques, Rameau'nun Yeğeni, Aktörlük Hakkında Aykırı Düşünceler. Kocaman bir cilt oluşturan Mektuplar'ı ve bu arada özellikle kadın arkadaşı Sophie Volland'a yazdığı mektuplar da ilgi çekicidir.