CEO'lar ve Liderlik

[alizeee]

Yöneticiler işletmenin amaçlarına ulaşmasında önemli rol oynarlar. Çağdaş örgütlerin daha da büyümekte, karmaşık bir durum almakta oldukları düşünülürse bu payın artacağı kesindir.

Bir CEO'nun liderlik niteliklerine sahip olması gereğinin en önemli nedenleri arasında motivasyon ve karar alma bulunmaktadır. Çünkü, yönetici insanların yönetimini başarabilmesi için iyi bir davranış yorumlayıcısı, ve iyi bir motivatör olması gerekir. Bunun yolu ise liderlikten geçer. Karar alma açısından da durum böyledir. CEO'nun işi, zamanında kararlar almaktan ve özellikle belirli derecelerde riskler taşıyan kararlar almaktan ibarettir. Karar alma sürecinin pahalı olması, etkinlik ve rasyonelliğe dayanması, belirli bir davranış özgürlüğü ve otoriteyi gerektirmesi, geleceğe yönelik olup tahmine dayanması, kararın alınıp uygulanmasının optimal bir zaman süresini gerektirmesi ve alternatif giderler doğurması, onu sıradan insanların başarabileceği bir husus olmaktan çıkarır. Ancak liderlik özelliklerini taşıyan bir CEO veya diğerleri karar almanın bütün bu güçlüklerine karşın, tutarlı kararlar almakta daha başarılı olabilirler.


--------------------------------------------------------------------------------

Örnek Olay

Coca-Cola'nın CEO'su Roberto C. Goizueta 1997 yılında akciğer kanseri teşhisi konulur konulmaz ölmesi üzerine firma derin bir şoka girmiş ancak yaşanan olay firmanın performansı üzerinde hiçbir etki yaratmamıştır. Goizueta ölmeden önce M. Douglas Ivester'in olağanüstü CEO yeteneklerini keşfetmiş, firma herhangi bir gizliliğe gerek duymadan organizasyonel yedekleme faaliyetlerine girişmişti. Goizueta'ya göre organizasyonel yedekleme yetenekli insanları bulup keşfetmek ve onlara hakettikleri terfileri sağlamaktan ibaretti. Yerine herhangi birini atama veya yetiştirme bir firma için en başarılı delegasyon yeteneğinin göstergesiydi.


--------------------------------------------------------------------------------

Bunlardan dolayı bir işletmede CEO'nun rolü çok büyüktür. Nitekim yönetim, başkaları aracılığı ile iş görme sanatı olduğuna göre, önder olmayan bir kişinin bunu uzun süreli yürütmesi mümkün değildir. Biçimsel otorite aracılığı ile bu durum zorlanabilse bile, başarı doğurmayacaktır.

Karar açısından bakıldığında, bir CEO'nun liderlik özelliklerine sahip olup olmadığını, verdiği kararlarla değerlendirmek olanaklıdır. Motivasyonu, denetlemeyi, işgören katılımını sağlayarak, buna işgören uyumunu kolaylaştırmayı da eklersek, lider bir CEO'nun işletme açısından rolü ve önemi daha iyi anlaşılmış olacaktır.

Yönetim İşlevleriyle Liderlik Arasındaki İlişkiler

P.F. Drucker, verimliliğin işi doğru yapmak, etkinliğin ise doğru işi yapmak olduğunu söylemektedir. Örgütsel verimlilik ve etkinliğin gerçekleşebilmesi için de yönetsel verimlilik ve etkinliğe gerek vardır.

Yönetsel verimlilik, yöneticinin planlama, örgütleme, yürütme, eşgüdüm sağlama ve denetim işlevlerini tam anlamıyla yerine getirip yönetim faaliyetlerinde en az girdiyle en fazla çıktıyı alması anlamına gelmektedir. Yönetsel etkinlik ise, yöneticinin yönetim faaliyetlerinde kendisini başarıya ulaştıracak bir yönetim yaklaşımıyla hareket etmesi ve başarılı olması anlamını ifade eder.

Bütün bunlar, bir CEO'nun lider olup olmamasını nasıl etkileyecektir?

Neyin, ne zaman, nasıl, nerede ve kim tarafından yapılacağını önceden belirleme süreci olarak adlandırdığımız planlama işlevinin yerine getirilmesinde, yöntem, insan, araç ve amaçlarla ilgili olarak yapılacak hatalar, yönetsel başarısızlığa neden olabilecektir. Kullanılacak kaynak ve olanaklar açısından içinde bulunulan koşullara uygun hedefler saptanmazsa, bunlara erişmek mümkün olmayacaktır. Bu hedefleri belirleyecek olan kişiler, CEO'lardır. Bu noktada, yöneticinin liderlik nitelikleri taşıması gerekir ki, başarısızlıkla karşı karşıya kalmasın. Çünkü lider sonuçta bir yöneticidir ve ileriyi görebilendir. Uygun kararlar alma yeteneğine sahiptir. Hayalperest de değildir, aşırı karamsar da. İçinde bulunulan durumla, eldeki kullanım potansiyeli arasında en doğru ilişkiyi kuracak ve gelecek için hedefleri buna göre belirleyecektir. Böylece planlama işlevi başarıyla yerine getirilmiş olacaktır.

Açık, kabul edilebilir bir amaç ile rasyonel, esnek, optimal bir zamana sahip, dengeli ve örgütün gücüne uygun bir planı, ancak liderlik özelliklerini taşıyan bir CEO yapabilir.

Planların uygulamaya konulabilmesi için ikinci yönetim işlevi olan örgütlemenin de istenen veya olması gereken biçimde gerçekleştirilmesi gerekir. Örgütleme işlevini yerine getiren CEO, planlama evresinde tasarlanan ve işletmeyi amaçlarına ulaştıracak olan faaliyetleri ve işleri daha ayrıntılı bir biçimde saptayacak, işleri bölümlere ayıracak, maddi ve beşeri üretim etmenlerini tedarik edecek, onları işletme içerisinde uygun alanlara yerleştirecektir. Bütün bunlar sıradan insanların yapacakları şeyler değildir. Bir CEO, burada da özellikle liderlik yönünü ileri çıkarmak zorundadır. Bunun için de, zekasını, yöneticilik yeteneğini, kişisel girişimciliğini, ikna gücünü, kararlığını olaylara egemen olma gücünü kullanacaktır.

Bir işi planlayıp onunla ilgili örgütlemeyi tamamladıktan sonra sıra, işi başlatıp yürütmeye gelir. Bu husus, yönetimin yürütme işleviyle ilgilidir.

Günümüz CEO'larının Temel Hedefi



Sanayi lideri olmak
%57

En iyi müşteri-odaklı firma olabilmek
%53

En kazançlı firma olabilmek
%44

En iyi yönetilen firma olmak
%32

Çalışılacak en iyi firma olmak
%30

En yeteneklileri tutabilmek
%25

En yenilikçi firma olabilmek
%23

En güçlü küresel markalara sahip olabilmek
%17

En bilinen firma olabilmek
%16


Bir CEO, hiçbir zaman, faaliyetlerin planlara denk bir biçimde yürüyeceğini düşünmemelidir. Çünkü, olanlar tahminidir. Planlardan sapmalar mümkündür. Bu sapmaları emir verme yetkisini kullanarak düzeltecek olan kişi CEO'dur. Başlayan bir faaliyetin hem sürdürülmesi, hem de amaç ve planlara uygun olması, yürütme işlemine önemli bir konum kazandırmaktadır. Çünkü, bir şeyi söz veya biçim planından uygulama planına aktarmak, ama başarıyla aktarmak maharet ister. Bu beceriyi ise ancak liderlik niteliklerine sahip bir CEO gösterebilir.

Faaliyetlerin uyumlaştırılması evresinde ise, yöneticinin eşgüdüm sağlayabilme yeteneği devreye girer. İyi bir liderin özellikleri arasında, kişilerarası ilişki kurmayı da göstermiştik. Eşgüdümün birinci koşulu budur. Kişilerarası ilişki kurmakta zorluk çeken bir yöneticinin eşgüdümü başarıyla sağlaması olanak dışıdır. Hem insanlararası, hem de faaliyetlerarası uyumlaştırma ve bunun yanında faaliyetler ile çalışanlar arasında uyum sağlama eşgüdümün, bir başka deyişle koordinasyonun temel işlevidir.

Koordinasyonu sağlamanın en önemli güçlüklerinden birisi, çalışanlar arası işbirliğini oluşturamamaktır. İşbirliğinin oluşturulmasında motivasyon, iletişim, grup davranışı ve grup dinamiğinin yöneticilerce bilinmesi önemli rol oynar. Tutarlı rol dağıtımı, zaman ve hareket etüdünün yapılması, uygun kararlar alma, hem yöneticilerin kendi bölümlerinde, hem de CEO'nun tüm işletmede eşgüdüm oluşturmasına katkıda bulunur.

Bu noktada kendimizi şöyle bir sonucun dışında tutmamız mümkün değildir: Eşgüdüm sağlamak isteyen CEO, yukarıda sayılanların tümünü yerine getirecek kapasitede midir? Bu soruya verilecek "evet" yanıtı, ancak bir lider CEO için geçerli olacaktır.

Planlama, örgütleme, yürütme ve eşgüdüm işlevlerinin ne ölçüde başarıyla tamamlandıklarını saptamak da CEO'nun görevidir. Bu görev, yönetimin denetim işlevini ortaya çıkarır. Denetim, nelerin yapıldığını, nelere ulaşıldığını ve amaçlardan sapma olup olmadığını belirler. Denetim işlevinin, standartların belirlenmesi, fiili durumun saptanıp yorumlanması, standartlar ile gerçekleşmiş durumun karşılaştırılması suretiyle sapmaların belirlenmesi ve yorumlanması, sapmaların nedenlerinin ve bunları düzeltici önlemlerin belirlenmesi gibi evreleri vardır. Bu evrelerin hatasız yerine getirilmesi ve gerçekçi bir denetimin yapılabilmesi için CEO'nun çok iyi bir değerleyici olması gerekir. Kişileri ve olayları tutarlı değerleyebilme özelliğini yeterli ölçüde ancak bir lider CEO taşıyabilir.

Kısaca şunu söylemek mümkün; işletmelerin asli ve tali amaçlarına ulaşabilmesi için örgüt yönetimi açısından birinci koşul, ya liderlik özelliklerine sahip kişilerin yönetim kademelerine getirilmeleri ya da yönetim kademelerine getirilmiş kişilerin liderlik özelliklerini kendilerinde taşımaları durumudur. Yerine göre makro, yerine göre de mikro yaklaşımla hareket eden yöneticinin kısa süre içinde yetmezlik düzeyine ulaşmaması için de liderlik, kaçınılmaz bir olgudur.

Fortune 500'e göre CEO'ların Liderlik Özellikleri



Küresel Düşünme
%79

Rekabetçi Olma
%78

Stratejik Düşünme
%78

İyi İletişim Kurma
%69

Güvenilir Olma
%65

Yüksek Profil
%62

Marka Uzmanı Olma
%55

İnsan Odaklı Olma
%47

Tutkulu Olma
%37


Referanslar

Bingöl, D. (1998). İnsan Kaynakları Yönetimi. İstanbul: Beta Yayınları.
Koçel, T. (1998). İşletme Yöneticiliği. İstanbul: Beta Yayınları.
Yozgat, O. (1983). İşletme Yönetimi. İstanbul: Beta Yayınları.