Premenstruel Sendrom (Adet Dönemi Sendromu)

[beyazgül]

ADET DÖNEMİ PSİKOLOJİSİ

Bu duruma adet dönemi sendromuda denmektedir. Ağrılı adet olan kadınların sayısı bilinenin aksine fazladır. Adet dönemi sendromu kadınların yaşam kalitesini düşürür. Adet dönemi sendromu adet gören bütün kadınlarda görülür. Ergenlikte başlar menepozda biter. Kadınlarda görülen ağrılı adet başı kadınlarda daha fazla ağrı biçiminde kendini göstermektedir. Adet dönemi sendromunda psikolojik sorunlar ağrı ile birlikte görülür. Bu durum Amerikan psikiyatri derneğinin tanımladığı hastalıklar arasına sayılmaktadır. Burda önemli olan tüm duygusal ve fiziksel belirtilerin adetten 1-2 hafta önce başlaması ve adetin bitimiyle birlikte ortadan kalkmasıdır.

Bu sıkıntı verici belirtileri çok şiddetli yaşayan hanımlarda bu durum evlilikleri olumsuz yönde etkilemektedir. Bu kadınların çalışma hayatları da etkilenir. Okula devam eden genç kızlarda okul başarılarında da olumsuz etkileri görürüz. Bu dönemde öfke patlamaları görülüyor. Negatif psikolojik semptomlar ve bunun getirdiği intiharlar bile görülebilir. Yapılan araştırmalar bu dönemde işlenen suçlarda artış olduğuna işaret etmektedir. Hatta cinayetlerden bile söz edilmektedir. Erkekler eşlerinin bu dönemini biliyor, takip ediyor ve dikkat ediyorlar. Bu dönemde eşleriyle tartışmamaya çalışıyorlar. Hatta beyler eşlerinin söylediği normalde tepki gösterecekleri pek çok şeyi bu dönemde olumlu karşıladıklarını anlatmaktadırlar. Adet dönemi sendromu ile ilgili olarak beyler eşlerini tedaviye getirirler. Bazende beyler teraistlere kendilerinin bu dönemde ne yapması gerektiği konusunda bilgi sorarlar. Kadınlar bu süreçte çok sinirleniyor, öfkeleniyor. Kocalarına kötü davranıyorlar. Çocuklarına bağırıyorlar. Onlara kötü davrandıklarından üzüldüklerini anlatırlar. Adet öncesi ve sonrasında iki ayrı kişilik hakim olur.

AĞRILI ADET SENDROMU
KARBONHİDRATA DAYANILAMIYOR
Adet sırasında şiddetli ağrı, bulantı, kusma, ödem, karbonhidrata düşkünlük, kilo alma, bağırsak hareketlerinde değişiklik, depresyon, anksiyete iş performansında düşme, çarpıntı, ateş, konsantrasyon düşüklüğü

BELİRTİLER-ŞİKAYETLER
1-Kızgınlık-asabiyet
2-Endişe-kaygı-gerginlik
3-Ağlamaklı olma-reddedimeye karşı artmış hassasiyet
4-karamsar ruh hali,ümitsizlik
5-işle ilgili faaliyetlere karşı azalmış ilgi
7-evle ilgili faaliyetlere karşı azalmış ilgi
8-konsantrasyon güçlüğü
9-Bitkinlik-enerji eksikliği
10-Aşırı yeme-aşırı yeme krizleri
11-uykusuzluk
12-aşırı uyku
13-yenik düşmüş ve kontrolden çıkmış hissetme
14-fiziksel belirtiler

PMS en ağır şeklinde tüm vücut sistemlerini etkileyebilir ve bu durumda her organa ait belirtiler meydana gelebilir. PMS belirtileri hafif adet öncesi belirtileri şeklinde olabilir, doktora başvuracak kadar, ancak dayanılabilir şiddette olabilir ve iş kaybına, sosyal ilişkilerde sorunlara, kişide depresyona yolaçacak kadar şiddetli olabilir.

PMS'nin ruhsal belirtileri depresyon, yorgunluk hissi, aşırı uyuma, çevreye ilginin azalması, duygu durumunda dalgalanmalar, sinirlilik, gerginlik, asabileşme şeklinde olabilir.

Memelerin dolgunlaşması, büyümesi ve ileri derecede hassaslaşması şeklinde meme belirtileri olabilir.

Vücutta ödemlere (şişmeler), 1.5 kilogramdan fazla ağırlık artışına, karında şişkinliğe ve elbiselerin dar gelmesine yolaçan sıvı tutulumu ortaya çıkabilir.

Başağrısı, bulantı-kusma, kabızlık, ishal, iştah artışı, aşırı susama, alkole tahammülsüzlük, cinsel istek artışı, akne (sivilce) ortaya çıkması diğer sık gözlenen belirtilerdir.


PMS nasıl tedavi edilir?

Belirtileri hafif ya da orta şiddette olan hastalar ilaç tedavisi dışında alınabilecek önlemlerden iyi fayda görebilirler. PMS nedeniyle kadın günlük işlerini yapamayacak duruma gelmişse, sosyal ilişkilerinde problemler ortaya çıkıyorsa, intihar girişimi, açık saldırganlık gibi psikiyatrik belirtiler ortaya çıkıyorsa ilaçla tedavi uygulanır.

İlaç dışı tedavi yöntemleri:

Kadının durumu hakkında bilgilenmesi: PMS'li olan kadının "aklını kaçırmadığını" bilmesi önemlidir. Belirtilerin giderek kötüleşmeyeceğini, aksine yaşı ilerledikçe azalacağını, olayın hormonlara karşı dokuların bir tür hassas cevabı olduğunu, birçok kadında bu belirtilerin olduğunu ve tedavisi olan bir hastalık olduğunu bilmesi önemlidir.

Gıdalar: Kafein (kahve, çay, çikolata, kola ve bazı ağrıkesicilerde bulunur) PMS'ye bağlı başağrılarının ve meme ağrılarının kötüleşmesine neden olabilir. PMS'li kadınlar siklusun ikinci yarısında (yumurtlama sonrasında) alkole karşı aşırı duyarlılık geliştiğinden bu günlerde alkol alınması PMS belirtilerinin artmasına neden olabilir.

Egzersiz: Düzenli egzersiz PMS belirtilerini hafiflettir. Muhtemelen bu durum egzersizin beyin endorfin seviyesini artırıcı özelliğine bağlıdır. (endorfin vücuttan salgılanan "morfin"dir ve rahatlatıcı, gevşetici özellikleri vardır). Haftada en az üç kere yirmişer dakikalık egzersizlerin düzenli olarak sürdürülmesi mutlaka fayda verir.

Yaşam stresinin azaltılması: Gevşeme teknikleri (meditasyon gibi) ve yoga, biofeedback gibi yöntemler faydalıdır. Bunun dışında kadının yaşamından stresi uzaklaştırmak için bilinçli ve istekli olması çok önemlidir. Eşten ayrılma, iş değiştirme gibi stres veren durumlarda psikiyatrik danışmaya başvurmak çok faydalı olabilir.

İlaçla tedavi yöntemleri:

Yukarıdaki önlemler yetersiz olduğunda veya baştan beri şiddetli seyreden PMS durumlarında ilaçla tedavi yapılır.

Doğum kontrol hapları: Bu ilaçlar özellikle beraberinde regl düzensizliği ve dismenore (adet sancısı) olan PMS hastalarında fayda gösterir. Ancak bazı kadınlarda doğum kontrol hapı kullanımı PMS'nin ruhsal belirtilerini şiddetlendirebilmektedir.

Ağrı kesici-iltihap giderici ilaçlar: belirtiler başlar başlamaz düzenli olarak alındığında ve adetin ikinci-üçüncü gününe kadar kullanıldığında bu ilaçlar özellikle PMS ile beraber adet sancısı gibi ek belirtileri olan kadınlarda faydalı olabilmektedir.

GnRH analogları: bu hormon ilaçları yumurtalıkları tamamen susturarak östrojen ve progestron salgısını sıfırlayan ilaçlardır. Dikkatli bir değerlendirme sonrası mutlaka doktor kontrolünde kullanılmaları gerekir. Uzun süre kullanıldıklarında kemik erimesi gibi ciddi sonuçlar doğurabileceklerinden tedavi süresi uzayacaksa beraberinde östrojen takviyesi yapılır.

Histerektomi (rahimin alınması): PMS'de tüm yöntemler başarısız kalındığında yumurtalıklarla beraber rahim ameliyatla çıkarılır. Ancak günümüzdeki etkili ilaçlar sayesinde giderek az uygulanan bir tedavi biçimi haline gelmiştir.

Ödem (şişmeleri olanlar) için tedavi: Nikotin ADH (vücutta su tutan hormon) salgısını uyardığı için sigara azaltılmalı, en iyisi bırakılmalıdır. Sol tarafa yatılarak uyunması genel vücut ödemi olanlarda faydalıdır. Ödem tedavisinde bazı idrar söktürücüler fayda verebilirler.

Mastalji (meme hassasiyeti) için tedavi: PMS'li hastalarda mastalji tanısı konurken fibrokistik hastalık gibi diğer meme ağrısı nedenlerinin ortaya çıkarılması için komple bir meme muayenesi yapılmalıdır. Mastalji tedavisinde memeleri alttan iyi destekleyen bir sütyenin gece gündüz kullanılması, kafein alımının kısıtlanması, sigara içilmemesi çoğu hasta için yeterli olur. Gıdalarda yağın azaltılması, diüretikler ve A, B, E vitamini kullanımı da bazı hastalarda olumlu sonuçlar verir. Gerekli durumlarda danazol ve bromokriptin gibi ilaçlar da kullanılabilir.

Ruhsal belirtiler için tedavi: Ruhsal belirtiler basit duygusal dalgalanmalar şeklinde olabileceği gibi, ağır depresyon şeklinde de ortaya çıkabilir. Tedavide antidepresan ilaçlar ve gerekli durumlarda psikiyatrik değerlendirme sonucuna göre daha farklı ilaçlar kullanılabilir.